1- راه های مجتهد و اعلم
- خود انسان یقین کند ، مثل آنکه از اهل علم باشد و بتواند مجتهد و اعلم را بشناسد .
- دو نفر عالم عادل که می توانند مجتهد و اعلم تشخیص دهند مجتهد بودن کسی را تصدیق کنند
- عده ای از اهل علم که می توانند محتهد و اعلم را تشخیص دهدن و از گفته ی آنان اطمینان پیدا می شود مجتهد بودن یا اعلم بودن کسی را تصدیق کنند
2- را ه های بدست آوردن فتوای مجتهد :
- شنیدن از خود مجتهد
- شنیدن از دو نفر یا یک نفر عادل
- شنیدن از یک نفر مورد اطمینان و راستگو
- دیدن از رساله مجتهد
3- اگر مجتهد اعلم در مساله ای فتوا نداشته باشد ، مقلد می تواند به مجتهدی دیگر که در آن مساله فتوا دارد رجوع کند ، و بنابراین احتیاط واجب باید مجتهدی که به فتوایش رجوع می شود از دیگران اعلم باشد .
4 – اگر فتوای مجتهد در مساله ای عوض شود ، مقلد باید فتوای جدید عمل کند و عمل کردن به فتوای گذشته جایز نیست .
5 – مسایلی را که انسان غلبا به آنها احتیاج دارد واجب است یاد بگیرد .
مکلف کیست ؟
افراد عاقل و بالغ مکلفند ، یعنی نسبت به احکام وظیفه دارند و باید آنها را به کار ببندند ، پس کودکان ( غیر بالغ ) و دیوانه ها ( غیر عاقل ) مکلف نیستند .
سن بلوغ :
سن بلوغ سنی است که در آن پسان و دختران از لحاظ جسمی و فیزیکی و بعضاً فکری به بلوغ می‌رسند. پسرها ، پس از تمام شدن پانزده سال و دخترها ، پس از نه سالگی بالغ می باشند و باید تمام وظایف شرعی را انجام دهند ، گر چه ، کودکان کمتر از این سن هم اگر کارهای نیک ، مانند نماز را به طور صحیح انجام دهند پاداش و ثواب خواهند داشت .
فرق بین احتیاط واجب و احتیاط مستحب :
احتیاط مستحب همیشه همراه با فتواست ، یعنی در آن مشساله ، مجتهد پس از اظهار نظر ، راه احتیاط را هم نشان داده است و مقلد می تواند در آن مساله ، به فتوای مجتهد و یا به احتیاط عمل کند و نمی تواند به مجتهد دیگری رجوع کند ، مانند این مساله :
اگر نداند بدن و لباسش نجس است و بعد از نماز بفهمد نجس بوده نماز او صحیح است ولی احتیاط آن است که اگر وقت دارد ، نماز را دوباره بخواند .
احتیاط واجب همراه با فتوا نمی باشد و مقلد باید به همان احتیاط عمل کند و یا فتوای مجتهد دیگر مراجعه کند ، مانند این مساله :
احتیاط آن است که بر برگ درخت انگور ، اگر تازه باشد سجده نکنند .